Ujedinjeno kraljevstvo Velike Britanije i Severne Irske, poznatiji kao Ujedinjena Kraljevstva (UK) ili Britanija, je suverena drzava koja se nalazi van severo-zapadnoj obale kontinentalne Evrope. Te zemlje obuhvataju ostrvo Velike Britanije, na sevro-istocnom delu deo ostrva Irske, i mn0gih manjih ostrva.

BREGZIT

Osim ovog zemljista granice, Velika Britanija okruzena je Atlantskim okeanom, Severnim morem na istoku, i kanalom Lamans na jugu i Irskim morem na zapadu. U Velikoj Britaniji oblik vlasti je ustavna monarhija sa parlamentarnim sistemom, a njen glavni grad je London.

Virtuelni obilazak Londona

Granice i položaj

Država zauzima najveći deo Britanskih ostrva i obuhvata ostrvo Velika Britanija, severoistočnu šestinu ostrva Irska i neka manja okolna ostrva. Ukupna površina Ujedinjenog Kraljevstva je približno 243.610 km². Nalazi se između Atlantskog okeana i Severnog mora. Jugoistočna obala Velike Britanije se približava na 35 km od obale severne Francuske, od koje je odvojena Lamanšom.

Kraljevska opservatorija u Griniču u Londonu je početna tačka nultog meridijana. Ujedinjeno Kraljevstvo se nalaziizmeđu 49 ° i 61 °CGŠ, i između 9° ZGD i 2° IGD. Severna Irska ima 360 km dugu granicu sa Republikom Irskom. Obala Velike Britanije je duga 17.820 km. Velika Britanija je povezana sa kontinentalnom Evropom kroz Evrotunel, dugačkim 50 km (38 km pod vodom) i to je najduži podmorski tunel na svetu.

Engleska sa 130.395 km² obuhvata više od polovine teritorije Ujedinjenog Kraljevstva, zatim sledi Škotska sa 78.772 km², odnosno nešto manje od trećine površine države. Škotksa obuhvata i više od osam stotina ostrva severno i zapadno od glavnog kopna, a najznačajnije grupe ostrva su Hebridi, Orknijska ostrva i Šetlandska ostrva. Vels sa 20.779 km² obuhvata oko desetine površine, a najmanja je Severna Irska sa površinom 14.160 km².

Ujedinjeno Kraljevstvo se nalazi uz najprometniji deo svetskog mora — Lamanš što u današnje doba predstavlja izuzetno povoljan prometno-geografski položaj. U prošlosti, dok se život Evrope odvijao uz Sredozemlje, geografski položaj Ujedinjenog Kraljevstva je bio periferan. U doba velikih geografskih otkrića, a posebno nakon otkrića Amerike, položaj na Atlantskom okeanu postaje jako važan jer je Velika Britanija služila kao odskočna daska na putovanju iz Evrope u Ameriku. Ostrvski položaj je imao i pozitivne (širenje zaraznih bolesti, odbrana od napadača) i negativne (izolovanost) strane. S druge strane Lamanša nalazi se najrazvijeniji deo Evrope čiji pozitivni uticaji povoljno deluju na privredni i društveni razvoj. Povoljan prometno-geografski položaj od Ujedinjenog Kraljevstva je stvorio svetsku velesilu, a danas ga održava u samom vrhu.

Reljef

Vode

Najduža reka u Ujedinjnom Kraljevstvu je Severn koja protiče kroz Englesku i Vels. Ostale veće reke u Engleskoj su Temza, Hamber, Tiz, Tajn, Tvid, Ejvon, Eks i Merzi.

Reljef

Britansko i Irsko ostrvo je vrlo starog paleozojskog i mezozojskog postanka. Uzvišenja su snižena i zaobljena, a stene su izrazito bogate rudama što je posebno pozitivno uticalo za vreme Prve industrijske revolucije.

U reljefu Velike Britanije ističu se visije, pobrđa i nizije.

Visije

Nalaze se u severnom delu Škotske (najviši vrh Ben Nevis, 1.343m) i nešto malo u severnom Velsu. Planine su ogolele pa su vrlo loši uslovi za proizvodnju hrane zbog čega su i vrlo retko naseljene. Visije se koriste za ispašu ovaca.

Pobrđa

Sastoje se od Južnog škotskog pobrđa u Škotskoj i Penina u Engleskoj. Pobrđa su stare gromadne planine, blago talasaste i prekrivena travama, a ne prelaze visinu od 1.000 metara. Penini su nastali kaledonskom orogenezom te su bogati rudama, a pogotovo ugljem što je krajem 18. veka i početkom 19. veka bio temelj Prve industrijske revolucije.

Nizije

Na severu se nalazi Središnja škotska nizija, a na jugu ostrva Engleska nizija. Središnja škotska nizija je najgušće naseljeni deo Škotske gde se nalazi većina škotskog stanovništva. Na plodnom tlu su povoljni uslovi za razvoj poljoprivrede, a razvoj industrije su olakšala bogata nalazišta uglja. Na jugu Velike Britanije nalazi se Engleska nizija gde je najveća koncentracija stanovništva i industrije. Na dodiru Penina i Engleske nizije nalazi se Birmingem – najjače industrijsko središte Kraljevstva. U južnom delu nizije nalazi se London- političko i ekonomsko središte UK. Severna Irska pretežito je brdovita sa brojnim plodnim nizijama. Najveća koncentracija stanovništva je u Belfastu. Nizije se koriste za poljoprivrednu proizvodnju, a brdski pašnjaci za ispašu stoke.

Prirodna osnova

Na današnji izgled Britanskog ostrva veoma je uticalo ledeno doba, kad se ledeni sloj protezao sa severa Evrope i na Britansko ostrvo, na jug sve do današnjeg toka reke Temze.

Po završetku ledenog doba, nivo mora se podiže, pa Velika Britanija i Irska postaju ostrva. Potapanjem dolina i delova ravnica nastaju veliki zalivi. Na zapadnoj obali Škotske nastali su fjordovi.

Privreda

Do 18. veka, Ujedinjeno Kraljevstvo je bilo agrarno-ruralna zemlja podeljena na grofovije. Pojavom parne mašine pred kraj 18. veka u Ujedinjenom Kraljevstvu se sprovodi Prva industrijaska revolucija. Podižu se gradovi blizu rudnika železa i uglja jer je transport sirovina na veće udaljenosti bio neisplativ. Budući da je bilo neizvodivo prevoženje radnika blizu fabrika podižu se radnička naselja čime započinje proces industrijske urbanizacije. U tom razdoblju nastaju brojni novi gradovi, a postojeći gradovi se proširuju. Spajanjem susednih gradova nastaju konurbacije kojih u UK ima sedam: Veliki London, Birmingem, Liverpul, Mančester, Lids i Bredford, Njukasl i Glazgov. Krajem 19. veka izumom električne energije i Drugom industrijskom revolucijom industrijski pogoni su se mogli slobodnije razmeštati u prostoru.

UK je kolevka industrijske revolucije zbog tradicije manufakture, bogatih nalazišta sirovina, pomorske orijentacije na kolonije i tehničkih i tehnoloških inovacija. Zahvaljujući industrijskim proizvodima i trgovinom po celom svetu relativno mala ostrvska država postaje najbogatija na svetu. U 20. veku svetski su ratovi, ekonomske krize, raspad kolonijalnog Carstva i uspon SAD, Japana i Nemačke uzrokovali pad UK sa samog ekonomskog vrha ali se još uvek nalazi među sedam ekonomski najznačajnijih zemalja sveta.

U UK se samo 1,9% stanovništva bavi primarnim delatnostima, 23,4% sekundarnim i oko 70% tercijarnim. Oko 70% poljoprivredne proizvodnje otpada na stočarstvo, a prevladavaju posedi u vlasništvu veleposednika. Što su u doba industrijske revolucije za UK značila nalazišta uglja i gvožđa to su danas nalazišta nafte i prirodnog gasa u Severnom moru. Dok ostale evropske zemlje te osnovne sirovine moraju kupovati, UK ih ima i za svoje potrebe i za izvoz. Industrijska proizvodnja je visokorazvijena, od tradicionalnih industrijskih grana zadržana je proizvodnja čelika, a proizvode se transportna sredstva, automobili, avioni, vozovi, elektronika, farmaceutski proizvodi, telekomunikaciona oprema. Iako je industrijska revolucija počela tekstilnim pogonima, zbog konkurentskih zemalja sa jeftinijom radnom snagom proizvodnja odeće se ograničila na visokokvalitetne i proizvode visoke mode.

Stanovništvo

U Ujedinjenom Kraljevstvu živi 63.181.775 stanovnika, a prosečna gustina naseljenosti je 255,6 stanovnika na kvadratni kilometar. Ipak postoje velike regionalne razlike, tako je npr. gustina naseljenosti u Engleskoj pet puta veća nego u Škotskoj. Većinu stanovništva čine Englezi (80%), Škoti (10%), Irci (4%), Velšani (2%) i stranci (4%). Očekivana prosečna životna starost je 77 godina, a pismenost je 99%.

Prvi stanovnici ostrva bili su Kelti koje potiskuju Rimljani u vreme cara Klaudija. Nakon pada Zapadnog rimskog carstva na ostrvo doseljavaju germanska plemena Angli, Sasi i Jiti. Irsko stanovništvo je pretežno keltskog porekla. Današnje stanovništvo Velike Britanije nastalo je dugotrajnim mešanjem starosedelaca i doseljenika.

Tokom istorije, iz UK se do Drugog svetskog rata iseljavalo jako mnogo ljudi što je i pogodovalo širenju engleskog jezika. Engleskim jezikom se služe stotine miliona stanovnika Zemlje, a službeni jezik je i u SAD-u, Australiji, Kanadi i Indiji. Iseljavanju su pogodovali brojni činioci: povećanje stanovništva i agrarne gustine, verski sukobi, plodna zemlja u kolonijama itd.

U 19. veku usled Prve industrijske revolucije počinju migracije iz sela u grad zbog potrebe za radnom snagom u industriji. Istovremeno sa iseljavanjem Engleza i Škota do 20. veku u UK doseljavaju Irci zbog loše ekonomske situacije u matičnoj zemlji. U 20. veku u Kraljevstvo useljavaju stanovnici zajednice Komonvelta i mnogi Afrikanci, Pakistanci, Vijetnamci, Kinezi, Poljaci i drugi.

Književnost

Britanska književnost obuhvata dva dela povezana sa Ujedinjenim Kraljevstvom, ostrvom Men i Kanalskim ostrvima. Najveći deo britanske književnosti je napisan na engleskom jeziku.

Engleski pisac i pesnik Vilijam Šekspir se često pominje kao najbolji pisac drama na svetu,. Njegovi savremenici Kristofer Marlou i Ben Džonson su takođe cenjeni. Savremeniji pisci drama Alan Ejborn, Harold Pinter, Majkl Frejn, Tom Stopard i Dejvid Edgar su kombinovali elemente nadrealizma, realizma i radikalizma.

Značajni engleski pisci iz srednjeg i ranog novog veka su Džefri Čoser, Tomas Malori, Tomas Mor, Džon Banjan i Džon Milton. U 18. veku Danijel Defo (pisac Robinzina Krusoa) i Samjuel Ričardson su bili pioniri romanmodernog romana. Njih su u 19. veku pratile dalje inovacije Džejn Ostin, gotičke spisateljke Meri Šeli, pisca za decu Luisa Kerola, sestara Šarlota, Emili i Ana Bronte, društvenog aktiviste Čarlsa Dikensa, naturalisteTomasa Hardija, realistkinje Džordž Eliot, vizionarskog pesnika Vilijama Blejka i romantičarskog pesnika Vilijama Vordsvorta. Engleski pisci iz 20. veka su pisac naučno-fantastičnih romana Herbert Džordž Vels; pisci dečjih klasika Radjard Kipling, Aleksandar Miln (tvorac Vinija Pua), Roald Dal i Enid Blajton; kontroverzni D. H. Lorens; modernistkinja Virdžinija Vulf; satiričar Ivlin Vo; proročki romanopisac Džordž Orvel; popularni romanopisci Samerset Mom i Grejam Grin; pisac kriminalističkih romana Agata Kristi (naprodavaniji pisac svih vremena); Ijan Fleming (tvorac Džejmsa Bonda); pesnici T. S. Eliot, Filip Larkin i Ted Hjuz; pisci fantastike Dž. R. R. Tolkin, K. S. Luis i Dž. K. Rouling i pisac grafičkih romana Alan Mur.

Škotski doprinosi obuhvataju pisca kriminalističkih romana Artura Konana Dojla (tvorca Šerloka Holmsa), romantičarskog književnika Voltera Skota, dečjeg pisca Džejmsa Metjua Barija, pisca epskih avantura Roberta Luisa Stivensona i pesnika Roberta Bernsa. Savremeniji modernisti i nacionalisti Hju Makdijarmid i Nil M. Gan su doprineli Škotskoj renesansi. Sumornije perpsektive se mogu naći u pričama Ijana Rankina i psihološkim horor-komedijama Iena Benksa.

Britanska najstarija poema, Y Gododdin, je napisana na Yr Hen Ogledd (Starom Severu), verovatno krajem 6. veka. Napisana je na kambrijskom ili starovelškom i sadrži najranije poznate reference na kralja Artura. Od oko 7. veka veza između Velsa i Starog Severa je izgubljena i fokus kulture na velškom jeziku se premestila na Vels, gde je arturovsku legendu dalje razvio Džefri od Monmuta. Najslavniji veliški srednjovekovni pesnik David ap Gvilim, je pisao pesme o prirodi, religiji i naročio o ljubavi. Smatra se najvećim evropskim pesnikom svog vremena. Sve do kraja 19. veka većina velške književnosti je bila na velškom i većina proze je bilo religioznog karaktera. Danijelu Ovenu idu zasluge za Ris Luis, prvi roman velškom objavljen 1885. Najpoznatiji anglo-velški pesnici su Dilan Tomas i R. S. Tomas. Najvažniji velški pisci u romana su bili Ričard Levelin i Kejt Roberts.

Pisci iz drugih država, posebno zemalja Komonvelta, Republike Irske i SAD, su živeli i radili u Ujedinjenom Kraljevstvu. Značajniji primeri kroz vekove su bili Džonatan Svift, Oskar Vajld, Bram Stoker, Džordž Bernard Šo, Džozef Konrad, T. S. Eliot, Ezra Paund i savremeni britanski pisci rođeni u inostranstvu kao što su Kazu Išiguro i Salman Ruždi.

Sadasnja britanska kraljica- od 6. februara 1952-je kraljica Elizabeta II. Velika Britanija se sastoji od cetiri zemalja: Engleska, Skotska, Vels i Severna Irska. One je clanica Evropske Unije (EU) od 1973. Ukupan broj stanovnika u Velikoj Britanije je oko 63. 182. 000. To je treci po velicini u Evropskoj Uniji. Njegova ukupna gustina naseljenosti je jedna od najvisih u svetu, na 256 stanovnika po kvadratnom kilometru. Oko 8 miliona ljudi zivi u glavnom gradu Londonu, gustina naseljenosti je nesto visa od 5.200 po kvadratnom kilometru. Ukupna povrsina Ujedinjenog kraljevstva je oko 243.610 kvadratnih kilometara.

Zanimljivosti o Engleskoj

-Engleska je 74 puta manja nego Amerika, 59 puta manja od Australije i 3 puta manja od Japana. Engleska je medjutim 2,5 puta vise naseljenija od Australije, i 1.5 vise od Kalifornije.

Engleski narod trosi vise caja po glavi stanovnika nego bilo ko drugi u svetu (2,5 puta vise nego japanski narod i 22 puta vise od Amerikanaca ili Francuza)

Engleski narod ima najvisu stopu gojaznosti u Evropskoj uniji (22,3 % muskaraca i 23 % zena). Oni takodje imaju najveci procenat gojaznih zena (33,6%) i 6. najveci za muskarce )43,9%). Engleska se cesto uzima kod ljudi kao celo Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije. Ovo cesto vredja ljude iz drugih drzava kao iz Skotske i Velsa.

– Policija u Engleskoj nosi oruzije samo u hitnim slucajevima.

– Reka Temza je najduza reka koja protice kroz Englesku. Ona ima 200 mostova i tunela. 

– London Eye. It’s the largest wheel in Euorpe i svaka rotacija traje dobrih 30 minuta. Ukupna tezina tocka i kapsula dolazi do veoma teskih 2100 tona. Svaka kapsula je teska 2,100 tona, a postoji ukopno 32 kapsula.

– Pravo ime Big Ben je “Sat kula“. Veliko zvono je dobilo takav nadimak i on je ostao takav zato sto je zvucao privlacnije. To je takodje najveca turisticka atrakcija.

Poznati ljudi u Engleskoj:

Winston Churchill 

 (1874-1965)  Vodja Velike Britanije tokom drugog svetskog rata, Čerčil je okupio naciju i borio se protiv nacisticke Nemačke u 1940.  

Queen Elizabeth II 

Druga po duzini vladavine, Elizabeta je na tronu vec 6 decenija. Bez obzira na uspone i padove, Elizabeta je bila veoma vazna figura za stabilizaciju Engleske.

John Lennon (1940 – 1980) Bio je kljucni clan Bitlsa, pisuci mnoge pesma kao i sto je i bio glavna licnost benda. Nakon raspada Bitlsa 1970, Lenon je nastavio sa veoma uspesnom sol karijerom, dok nije ubijen 1980.

Sir Charlie Chaplin

(1889-1977) engleski glumac. Čaplin se preselio u Holivud, gde je postao poznat po svojim nemim filmovima i strip talentu.

bREGZIT